شیوع بیماری ام اس در جهان رو به افزایش است و در کشور ما از هر ۱۰۰ هزار نفر ۱۲۰ نفر به این بیماری مبتلا هستند. حدود ۱۵ تا ۲۰ سال قبل، شیوع این بیماری از هر ۱۰۰ هزار نفر تنها ۲۶ نفر بود، اما اکنون کشور ما در ردیف کشورهای اسکاندیناوی قرار می گیرد.

بیماری از آنجا اهمیت زیادی پیدا می کند که بیشتر افراد جوان بین 20 تا 40 سال را درگیر می کند و این سنی است که فرد وارد مرحله کار، ازدواج و فعالیت های اجتماعی می شود و به این ترتیب بخش مهمی از جامعه توانایی خود را از دست می دهند و بار روانی و اقتصادی قابل توجهی متوجه خانواده های این بیماران و جامعه بهداشت کشور می شود، اما این بیماری چیست و آیا می توان بار آن را از روی دوش جامعه و افراد برداشت؟ بیماری «ام اس» یا تصلب چندگانه (Multiple Sclerosis)، یک بیماری مزمن است که روی مغز، نخاع و اعصاب بینایی اثر می گذارد و موجب بروز مشکلات بینایی، تعادلی، کنترل عضلانی و عملکرد سایر ارگان های بدن می شود.

بروز علائم بیماری در همه افراد یکسان نیست و طیف گسترده ای دارد. در نوع خفیف آن فرد نیاز به درمان ندارد اما در حالات شدید بیماری، فرد از انجام کارهای روزانه خود عاجز می شود. بیماری زمانی رخ می دهد که سیستم ایمنی بدن فرد به بافت چربی که دور رشته های عصبی مغز و نخاع کشیده شده، حمله می کند. وظیفه این بافت چربی که «میلین» نامیده می شود، حفاظت از رشته های اعصاب است، مانند لایه پلاستیکی که دور رشته های سیم برق کشیده می شود و در صورت نبود این غلاف رشته های عصب آسیب می بینند.

آسیب رشته های عصب به این معناست که دیگر مغز نمی تواند به طور مناسب سیگنال های عصبی را به سایر اعضای بدن بفرستد یا پاسخ های حسی و حرکتی از اعضای بدن به مغز بر نمی گردد و در نتیجه فرد دچار مشکلات حسی و حرکتی می شود. در سال های اخیر دانشمندان راه های جدیدی برای کنترل بیماری پیدا کرده اند که می تواند از عود مجدد بیماری جلوگیری و روند بیماری را کندتر کند.

علائم بیماری

  • اشکال در راه رفتن
  • گرفتگی و ضعف عضلات
  • دوبینی
  • بی حسی و گزگز دست و پا
  • اختلال در کنترل ادرار و ضعف عضلات مثانه
  • درد
  • افسردگی

طبقه بندی بیماری «ام اس»

مبتلایان به «ام اس» به صورت کلی با علائم مختلفی دست و پنجه نرم می کنند که این علائم در هر فرد با فرد دیگر متفاوت است. با این حال پزشکان بیماری را طبقه بندی کرده اند که اهمیت زیادی دارد، زیرا به آنها کمک می کند که بفهمند شدت بیماری تا چه حد است و چه نوع درمانی برای بیمار مناسب تر است.

نوع عود کننده و فرو کش یابنده

نوع عود کننده و فرو کش یابنده (RRMS)

حدود ۸۵ درصد بیماران، مبتلا به این نوع هستند. پس از بروز اولین علائم بیماری، حمله های بیماری به صورت دوره ای تکرار می شود و بیمار پس از هر یک از حمله ها یک دوره بهبود و بدون علائم را سپری می کند که ممکن است هفته ها یا ماه ها و حتی سال ها طول بکشد. در دوره بهبودی، همه علائم ممکن است ناپدید شوند یا برخی از علائم ممکن است ادامه یافته و دائمی شوند.

نوع پیشرونده اولیه

در این نوع، بیماری سیر پیشرونده دارد و با گذشت زمان بدتر می شود. حمله های بیماری مشخص نیست و دوره بهبود یا وجود ندارد یا کوتاه است. به علاوه درمان های متداول روی این نوع تاثیری ندارد. نکته قابل توجه این است که تقریبا 15 درصد از بیماران به این نوع مبتلا هستند. برعکس انواع دیگر که تعداد زنان مبتلا بیشتر است، این نوع در هر دو جنس برابر است و بیمار زودتر از انواع دیگر وارد فاز ناتوانی خواهد شد.

نوع پیشرونده ثانویه

ام اس پیشرونده ثانویه پس از دوره اولیه عود کننده- فروکش یابنده اتفاق می افتاد. نوع ام اس برخی از افراد از نوع اول به این نوع تبدیل می شود که در آن عملکرد عصبی به تدریج بدتر شده یا ناتوانی در طول زمان تجمع می یابد.

راه های تشخیص بیماری

تشخیص بیماری «ام اس» دشوار است زیرا علائم بیماری بسیار شبیه سایر اختلالات عصبی است. بنابراین در مرحله اول پزشک نورولوژیست به صورت بالینی و با گرفتن تاریخچه خانوادگی و معاینه فرد بیمار برای یافتن علائم احتمالی آسیب های مغزی، نخاعی و بینایی، بیماری را تشخیص می دهد. هیچ تست تخصصی آزمایشگاهی برای پی بردن به بیماری وجود ندارد. آزمایش هایی که پزشک می تواند انجام دهد شامل:

  • آزمایش خون برای کنار گذاشتن احتمال بیماری های دیگر
  • آزمایش پتانسیل برانگیخته روی حواس، در این آزمایش اعصاب حسی و حرکتی بیمار تحریک می شود و سپس سرعت انتقال پیام الکتریکی اندازه گیری و بررسی وضعیت بینایی می شود.
  • عکسبرداری MRI برای پی بردن به وضعیت پوشش میلین اعصاب
  • آزمایش مایع نخاع زیرا در مایع مغزی – نخاعی چنین بیمارانی پروتئین های خاصی وجود دارد.
  • انجام الكتروانسفالوگرافی که نشانگر فعالیت های الکتریکی مغز است.

درمان بیماری

تاکنون هیچ درمان قطعی ای برای بیماری ام اس شناسایی نشده است، اما به کمک بعضی روش ها می توان کنترل بیماری را برای فرد آسان تر کرد.

درمان شامل تجویز دارو است؛ ازجمله داروهای استروئیدی برای این که شدت و زمان حمله های «ام اس» را کمتر کند، داروهای آرامبخش، داروهای شل کننده عضلانی و تزریق بوتاکس برای برطرف کردن گرفتگی عضلات.

همچنین به کمک فیزیوتراپی ورزش هایی برای بیمار تعیین می شود تا تعادل و قدرت عضلات حفظ شود و درد و خستگی بیمار را کمتر کند. همچنین، به کمک کاردرمانی، نحوه انجام کارهای روزانه و چگونگی مراقبت از خود به بیمار آموزش داده می شود.

مشاوره های روانشناسی برای مدیریت استرس و اضطراب و ارتباط با سایر بیماران مبتلا به «ام اس»، راه های دیگری است که به بیمار کمک می کند با شرایط خود کنار بیاید.

منبع:
https://www.nationalmssociety.org و هفته نامه سلامت